n (see
Ériu iii 74
) o-ā, freq. used substantivally. N.pl. and cpv. forms wrongly listed s.v. 2 úaite q.v.
(a) a small number, a few
:
úathadh
,
IGT, Decl. § 11
.
úathadh .i. beagán, O'Cl.
ainm d'áon `úathadh',
Metr. Gl.
Ff. 21
(aon ainm uathaidh; ┐ aen ainm gach uathaid v.l.).
húathad ṅdóine do chretim diib
few persons would believe
(`pauci, paucitas hominum'),
Wb. 4d4
. cid an uathath nísiu
(gl. et ego relictus sum solus, et qu[a]erunt animam meam),
5a26
(=`hanc unitatem, hunc unum'
Ascoli 131
). huathad
foirbthe
a few perfect men
Ml. 90c12
(cf. 2 úaite).
conna
torchair acht uathed mbeg im Chonaire .i. nónbor nammá,
BDD 158 U
(huathad Y).
uathad becc,
LB 149a58
. subaith
cach n-ōthath `
singleness
,'
Fianaig. 38.8
.
táinig annsin
le hiomud coguidh uathadh fear agas foirne ar mhórán
d'Éirinn,
PCT 680
. is i toil ar Fiadhad find | ūathad
brāthar fo aencuing
a few brothers beneath one [monastic]
rule
,
Ériu ii 229 § 7
.
hūathad ōclaoch innide,
Ériu i 39 § 5
.
as cómhartha fainne uathadh sochraide,
ML 104.3
.
do
bhí uathadh ban sa gcáthair,
ITS i 108.29
.
atāt deich
primratha fichet forsin sceolsa, ┐ is lōr ūathad dīb for
desmberecht,
MacCongl. 111z
. Attrib. gen.: atchondarc
and fert n-úathaid `a lonely grave,'
Metr. Dinds. iii 228.29
,
cf.:
rogab lige n-uachail (v.l. n-uathaid) n-ard,
ii 14.55
.
d
s. hua huathud do áis foirbthiu (gl. paucís uirtutis studio
praeditis),
Ml. 90c11
.
iomad asa ag uathadh cruidh,
TD
1. 54
.
go n-uathadh oile i n-a choimhiteacht,
Fl. Earls
190.26
.
co n-uathadh do chlandaibh Néill,
AFM iii 108.4
.
an t-uaithed ro baoi 'na farrad,
TFrag. 122.6
.
ro thairis
uaithtedh i ffarrad Ch.,
208.18
.
ní tearna ... acht dias ... ┐
uaitheadh beag leó,
146.19
. Adverbial use (dat. or nom.
of accompaniment) with a small number: ní ba úaithed
dondriga (gl. in adventu Domini nostri cum omnibus sanctis
eius),
Wb. 25a38
.
iss ed ... roráid M. ra F. can tocht
úaithed í cend rig Herenn co feraib Herenn imme,
RC xiii
46.6
.
tiagam huathud sluag co pupaill morscoith,
TBC-I¹ 1067
.
Tigernan do dhul ..., uathadh sochraide,
with a small body
of troops
,
AFM iv 720.10
.
co nach ternó dhibh ass acht mac
D. uathad ar echaib,
ALC i 196.4
.
conus-tarraidh Aenghus
... uathadh orro,
RC xvii 354.3
. With subst. vb.: rí
Crúachan nocha ttéid troighid | beith uathad is doiligh
dhó, `for his forces to be small is grievous to him,'
KMMisc.
172 § 23
.
gé do bhí uathadh fan aim-sin,
DDána 17.8
.
i n-úathad
alone, with a small number:
fēle, ar nī bī a
n-uathad,
O'Mulc. 60
.
teid D. lā n-aen do seilg, co rucsat
na laeic[h] sin fair a n-uathad óa muintir,
Marco P. 98
.
gur fhágbhadar M. ... 'na uatha ┐ 'na aonar,
ITS i 12.3
.
rofiarfuigh do P. cid imma mboi in uathadh ind sin,
D IV 2, 73rb 8
. gearr go rabhad 'na n-uathadh (úadh-, MS),
| Rāth Tuathail is Ráth Teamhra `soon shall they be
lonely,'
KMMisc. 352.1
Cf. ní bhfuilim acht am
uathadh `we are but a handful,'
Oss. vi 136
. fatigus i
n-uathad `heedfulness in solitude,'
Ériu vii 138
. As pred.
of cop.: is huathath (gl. rarus est [qui nesciat]),
BCr. 31d1
.
as ūathad dan hoiris,
Irish Texts ii 9 § 28
.
is uathadh dona
heolchuibh aga bfuil fios,
RC xxix 116 § 12
. rob ūathad
mo dám `I was only a party of one,'
MacCongl. 19.23
.
tinolaid
for sluagad slan, | ni ba huathad for comdal,
SR 1374
.
rop u.¤ i sanasaib,
LL 343d20
. giarb uathed do dám malle
though few was thy train along with thee
,
LL 87b25
. ua
huathad eolaig (Eg. eolach) inn usci sin,
few knew of
,
TTebe
1752
(but: as úathadh na fir, lochtach;
as uaiththe na
fir, cóir
,
ZCP xvi 333
). cid uathad in timna-sa i fhoclaib,
aráide is lethan hi ceill,
PH 5838
. rob uathadh a chomhaoisi
there were few as old as he
,
ZCP xi 44 § 52
.
traigle
i nach uathadh ḟuidhre,
IT iii 85 § 83
(
Bruchst. 88
). do
Chrúachain cháid cen chaite, | ac' nach úathaid (v.l. úathad)
ecraite `whose foemen are not few,'
Metr. Dinds. iii 348.16
.
teagh ... is (Mss.
um, as) nach uathadh urra um Aodh,
DDána 119.23
. Cop. not expressed:
uathadh bean i
mbia t'úire,
Ir. Monthly 1919, 226.26
.
uathadh loingeas
an ríogh ráin,
ML 82.27
.
In phr. is úathad do is alone, is with a small number:
ba
fūathad do Chond in tan sin,
ZCP viii 276.9
.
ba ūathad
dō,
10
. is uathadh duinn anosa `we are few now,'
BNnÉ.
41 § 84
.
is cumung ... ar ferand-ni ┐ as uathad d'ar sluagaib,
Aen. 1872
(
BB 469b40
).
mad úathad do a ndeilb fhagla
| dleaghar suil re sodamhna,
Irish Texts ii 25 § 3
.
do-chonnarc
uair, nár bh'uathadh dhíbh-se, | gé taoi anocht gan scot re
scaoithibh,
Keat. Poems 1475
(to Cahir). With cop.
omitted:
uathadh dot aos cuidighthe,
Content. vii 16
.
Advb.:
indhuathad
(gl. raro),
Sg. 137b2
.
Contrasted with words denoting multitude. With ilar:
tucais nuachar a Dhe dhamh | is mé an t-úathad re hilar,
Irish Texts ii 15 § 36
.
ger bhuathadh i naghaidh iolair eisiomh,
AFM iii 576.5
. tug go huathadh iolar sluagh | a shiobhal
fa ruathar ríogh `many a host he made small' i.e.
reduced
to a unit
,
Ir. Monthly 1919, 399.23
(
DDána p. 298
). With
imad:
nír an uathadh ná imad a n-áeninad rena aigid,
Comp. CC 109.15
.
ar uathadh nó ar iomad sluaigh,
TD 19.8
. With sochuide:
cit sochudi bid huathad creitfes
diib,
Wb. 4d5
.
cía lín ro lá insé | inn úated nó in sochaide,
LU 4747
. curach berar for sál i n-domnach cid úathad cid
sochaide nodmbera, `whether it be one or many,'
Ériu ii
206 § 24
.
nim dersaige fri úathad nomdíusca immorro
fri sochaide,
LU 5119
. trí húathaid ata ferr sochaidi:
úathad dagbríathar, úathad bó hi feór, úathad carat im
chuirm `three fewnesses that are better than plenty,'
Triads 93
.
eter uathad ┐ sochaide `one and all,'
BNnÉ 267 § 235
.
i núathud ┐ hi sochaidi
alone and in a multitude
Thes. ii
356.21
.
ó uathad co sochaidi,
Lism. L. 723
.
(b) The singular number (gramm.): ilar ar huathud
són
plural for singular
,
Ml. 145d5
. is fo huath[ud] amal
sodin an institutae creaturae
is in the singular
,
42b12
.
ut
nomina pluralia techtaite huathath
that have a singular
number
,
Sg. 71b3
. ní rochinnset ó nach uathuth etir
they
have not descended from any singular at all
, ib. hothad ut
mei meus
singular
198a22
. i narim hodid
in the singular
number
,
66b9
. i nóthud
in the singular,
41a8
.
i nothud
,
92b2
.
i nothuth
,
198b3
.
sum, es, est, a uathad
its singular
,
Auraic. 310
.
cen uathad fri ilar,
1942
, cf.
5058
. cetperso
in uathaid sum,
325
. tres perso in huathaid, est,
326
.
persa tanaisti huathaid es
305
.
cid ar a n-eipertsium guta
┐ consaine, uair guthaigi uathaid ┐ consaini iolair?,
2756
.
itait amh a tri i n-uathad .i. sum, es, est,
323
, cf.
1641
etc.
dlighidh aithne ar lochduibh iomdha oile mur atá ... iollradh
re húathadh (a metrical fault),
IGT, Introd. § 2
. as
díobh aithne ar chíalluibh úathaidh ┐ iollraidh, ib.
ainm uathaidh an fhocuil do fíafróchthaoi dhe d'fhéchain
ar tús,
§ 3
.
ga líon siolla san fhocal as sía do Gháoidhilg
do chomhfhocal no d'ainm úathaidh,
§ 1
.
ainm úathaidh
cáol ... ainm úathaidh leathan,
ZCP xvi 333
.
With the ordinals to distinguish the units from the tens (see
Ériu xxii 179
).
Of the age of the moon
: hi coicid huathid (gl. quinta luna)
in the fifth
,
BCr. 33b7
.
in n-ochtmadh uathaid rogenair
Brigit, i cedain sainriudh: i n-ochtmad dec rogabh caille,
Lism. L. 1351
.
Natiuitas S.B. día cédaoín an ochtmadh
uatha[i]d escca Febhra,
CS 22.14
.
Nativítas S.B. dia
cetaine in uííí.mad uathaid esca,
LB 220
marg. inf.
in.
deachmadh uathadh (v.l. ind x. maid uathaid) escai i mís Mai,
Thurn. Zu Ir. Hss. i 23 n. 25
.
aimsir gemhreta ann,
┐ tres uathaidh ar [ai] ais ésci,
CCath. 449
.
hi cuigeadh
uathadh gan eill | doruacht Ceassair in Erinn,
BB 22a46
(
ITS xxxv 228
). Kl. Enair for cetain, ocus oen
uathadh fuirri `the first day of the moon,'
CS 338.8
.
ail
uathaidh fuirri,
RC xviii 284.2
(Tig.).
dechmadh uathadh
fuirre,
56
.
ALC i 292.6
.